Ներդրումների աճն ու «թվային քոչվորները». ACA-ն ու TEF-ը ստուգել են թեք ոլորտի «զարկերակը»
Արդեն երկրորդ տարին Armenian Code Academy (ACA)-ն եւ Տեխնոլոգիական կրթություն հիմնադրամը (Technological Education Foundation-TEF) վերլուծում են Հայաստանի տեխնոլոգիական ոլորտը՝ հրապարակելով «Armenian tech market. Insights 2025» հետազոտությունը:
Այս տարի այն մշակվել է Step Consulting-ի հետ համատեղ:
Ըստ դրա՝ Հայաստանում գործում է 1253 տեխնոլոգիական ընկերություն: Դրանց 79 տոկոսը տեղական է, 21 տոկոսը՝ գլոբալ: Ոլորտում ներգրավված է 58 700 աշխատակից: Նրանց 64 տոկոսը ոլորտում աշխատում է տեխնիկական մասնագիտություններով, 36-ը՝ հարակից: Աշխատակիցների 39,8 տոկոսը կին է, 60,2 տոկոսը՝ տղամարդ:
Մեդիամաքսի հետ զրույցում ACA-ի հիմնադիր Նարեկ Ասլիկյանն ու Տեխնոլոգիական կրթության հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Լեւոն Թադեւոսյանը պատմել են վերլուծության իրականացման ընթացքի մասին եւ կիսվել՝ ինչպիսին էր 2024թ. տեխնոլոգիական ոլորտում:
«Տեխնոլոգիական ոլորտի վերլուծությունը կարեւոր է գործատուների, գլոբալ ընկերությունների, ոլորտի սկսնակների ու պետության համար»
Նարեկ Ասլիկյան
Մեր նպատակն է այս վերլուծության արդյունքում հասկանալ՝ որտեղ է տեխնոլոգիական ոլորտն այսօր, ինչն է փոխվում, բարելավվում եւ որ խնդիրներն են մնում անփոփոխ:
Նման վերլուծություն առաջին անգամ իրականացրել ենք անցյալ տարի՝ արտացոլելով 2023թ. տվյալները: Այս տարի այն հրապարակվել է մարտին եւ դիտարկել 2024 թվականը տեխնոլոգիական ոլորտում:
Հրապարակված ցուցանիշների մեծ մասը վերաբերում է աշխատաշուկային, որովհետեւ հենց այս տվյալների պակասն առավել շատ ունեն մեր գործընկերները թե՛ տեղական, թե՛ գլոբալ շուկայում: Եթե ոլորտի խոշոր միջազգային խաղացողներից մեկը դիտարկի Հայաստանը՝ գրասենյակ բացելու տեսանկյունից, այս վերլուծությունը հնարավորություն կտա նրան առավել լավ պատկերացնել իրավիճակը մեր երկրում: Ինչպես նաեւ կիմանա՝ ինչ մասնագետներ կան Հայաստանում, ինչ քանակի եւ որ խոշոր միջազգային կազմակերպություններ են արդեն ներկայացված այստեղ:
Գործատուներից բացի, հետազոտությունն օգտակար է նաեւ աշխատանք փնտրողներ համար՝ առավել լավ հասկանալու առկա միտումները: Այն կարեւոր է նաեւ պետության համար: Մենք գիտակցում ենք, որ պետությունը տեխնոլոգիական ոլորտի մասին հիմնականում տեղեկանում է ՊԵԿ-ի կամ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալներից, որոնք հաճախ այնքան էլ ճշգրիտ չեն արտացոլում իրավիճակը:
Օրինակ՝ ոլորտում կան տասնյակ հազարավոր «digital nomad»-ներ՝ մասնագետներ, որոնք այս պահին Հայաստանում են, սակայն իրավաբանորեն որեւէ տեղ արտացոլված չեն եւ ոչ ոք նրանց «չի տեսնում»:
Լեւոն Թադեւոսյան
Բացի այդ, ինչպես եւ բոլոր ոլորտներում, տեխնոլոգիականում նույնպես հաճախ են լինում մանիպուլյացիաներ: Այս վերլուծությունը մանիպուլյացիաների տեղ չի թողնում, քանի որ ներկայացնում է հստակ թվեր: Օրինակ՝ հաճախ է խոսվում, որ տեխնոլոգիական ոլորտում ներգրավված կանանց թիվը փոքր է, մինչդեռ մեր տվյալները ցույց են տալիս, որ ոլորտում տարբեր մասնագիտություններով ներգրավված կանայք կազմում են ընդհանուր աշխատակիցների 39,8 տոկոսը, իսկ բուն տեխնիկական մասնագետներից կին է 27 տոկոսը:
Ընկերությունների տնօրենների եւ հիմնադիրների թվում կանայք 18.8 տոկոս են կազմում:
Տեղեկատվության բաց աղբյուրներն ու մասնագետների «անվանական ցուցակը»
Նարեկ Ասլիկյան
Վերլուծությունն անցկացրել ենք հետաքրքիր մոտեցմամբ՝ առանց օգտվելու որեւէ պաշտոնական աղբյուրից:
Կրթական եւ հավաքագրման ոլորտում ունենալով գործունեության հարուստ պատմություն՝ կարող ենք այդ ծավալի տեղեկատվություն հավաքել բառացիորեն անուններով: Իսկ սա նշանակում է, որ ստացված տվյալներն առավել ճշգրիտ են:
Մեզ համար կարեւոր է տեխնոլոգիական ոլորտի ներկայացուցիչ համարել նաեւ, օրինակ, բանկում աշխատող ծրագրավորողներին: Երբ գլոբալ որեւէ ընկերություն որոշում է կայացնում բացե՞լ գրասենյակ Հայաստանում, թե՞ ոչ, նրա համար կարեւոր չէ՝ իր ապագա հնարավոր աշխատակիցը հիմա բանկում է աշխատում, թե՝ տեխնոլոգիական ստարտափում:
Ինչ վերաբերում է տվյալների հավաքագրման բուն մեթոդիկային, մենք օգտվել ենք տեղեկատվության բաց աղբյուրներից: Նախ՝ այս տարիների ընթացքում ունեցել ենք ACA-ի 17 հազար շրջանավարտ եւ 65 հազար դիմորդ: Հետեւաբար, ինքներս էլ ունենք տվյալների մեծ բազա: Կիրառված մյուս մոտեցումը սոցցանցերից՝ LinkedIn-ից, մասնագիտական այլ հարթակներից տեղեկատվության հավաքագրումն է:
«2024թ.-ին տեխնոլոգիական ոլորտը սկսել է վերականգնվել»
Նարեկ Ասլիկյան
Վերջին շրջանում տեխնոլոգիական ոլորտում շատ է կրկնվում երկու բառ՝ «ռուսները գնացին» (ժպտում է – հեղ.): Ըստ ցուցանիշների՝ 2024թ.-ի ընթացքում Հայաստանից հեռացել է առնվազն 2000 ռելոկացված մասնագետ: Սա, իհարկե, վատ է, բայց պետք չէ շատ ուռճացնել: Այսօր առնվազն 9000 մասնագետ շարունակում է մնալ Հայաստանում եւ սա մարդիկ են, որոնք տեղափոխել են ոչ թե անհատապես, այլ՝ կազմակերպությունների, թիմերի հետ:
Երբ 2022թ. սեպտեմբերին Ռուսաստանում հայտարարվեց մոբիլիզացիա, իհարկե, տասնյակ հազարավոր անհատներ, առանց կազմակերպությունների, տեղափոխվեցին Հայաստան: Շատերը եկան այստեղ, քանի որ տեղափոխման ընթացքն առավել պարզ էր: Նրանց մի մասն ի սկզբանե գալիս էր մտքով՝ «իսկ ի՞նչ անել հետո»: Այնպես որ, բնական է, որ 50 հազար մարդ չմնաց Հայաստանում, բայց շատ լավ է, որ այդ ընթացքում բազմաթիվ կազմակերպություններ որոշեցին տեղափոխվել ու գրասենյակներ բացել այստեղ: Ընդ որում, նրանց մեծ մասը Հայաստանում կազմակերպեց տեխնոլոգիական միջոցառումներ ու սկսեց ծրագրեր փորձնակների համար, այդ թվում՝ ACA-ի հետ համագործակցությամբ: Սա ցուցիչ է, որ այս ընկերությունները Հայաստանում մնալու երկարաժամկետ պլաններ ունեն: Դրանցից շատերն այս ընթացքում արդեն կրկնապատկել են աշխատակիցների թիվը:
Կարեւոր է նշել նաեւ, որ 2024թ.-ին կտրուկ աճել է ոլորտի կազմակերպությունների շրջանառությունն ու ներգրավված ներդրումների ծավալը: Մոտ 120 մլն դոլարից ավելի գումար են ներգրավել միայն այն կազմակերպությունները, որոնք հայտարարել են այդ մասին: Սա ահռելի թիվ է՝ հաշվի առնելով, որ խոսքը 7-8 գործարքի մասին է: Այս ցուցանիշը վկայում է, որ շուկան վերականգնվում է ու Հայաստանը կտրված չէ համաշխարհային տեխնոլոգիական էկոհամակարգից:
Արհեստական բանականության ազդեցությունն ու շարունակական կրթության կարեւորությունը
Նարեկ Ասլիկյան
Արհեստական բանականությունը մեծ ազդեցություն է թողնելու տեխնոլոգիական ոլորտի վրա, բայց, քանի որ հետազոտությունն իրականացնում ենք տարին մեկ, այդ ազդեցությունը դեռեւս չի բերում կտրուկ փոփոխությունների եղած ցուցանիշներում:
Առաջիկա տարիներին, գուցե, առավել վառ արտացոլվեն պահանջված մասնագիտությունների փոփոխությունները՝ ԱԲ զարգացման հետ կապված: Այսօրվա դրությամբ տվյալագիտությամբ զբաղվում է տեխնոլոգիական ոլորտի աշխատաշուկայի 6 տոկոսը:
Եթե խոսում ենք ԱԲ ազդեցությամբ մասնագետների պահանջարկի փոփոխության մասին, ապա ինչ-որ փուլից աշխատաշուկան կարիք է ունենալու ԱԲ լուծումներ մշակողների եւ դրանք «աշխատացնողների»:
Լեւոն Թադեւոսյան
Ոլորտում արհեստական բանականության կիրառումն ավելացավ, երբ մարդիկ սկսեցին դրա միջոցով ստուգել սեփական կոդերը: Սա ցուցիչ է, թե որքան կարեւոր է շարունակական կրթությունը հատկապես տեխնոլոգիական ոլորտում:
Ընդ որում, այդ կրթությունն ու հմտությունների զարգացումը չպետք է լինի ինքնանպատակ, այլ՝ հիմնված ոլորտում եղած իրավիճակի վրա:
Կազմակերպվող դասընթացներն առավել օգտակար ու թիրախային դարձնելու համար ACA-ն ու TEF-ը եւս հաշվի են առնում ոլորտի վերլուծության արդյունքում ստացված թվերը: Օրինակ՝ առաջիկայում մեկնարկելու է կիբեռանվտանգության դասընթաց, քանի որ այս ոլորտի մասնագետների պահանջարկը շատ մեծ է:
Նույն կերպ մեր հետազոտությունը եւս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ տեխնոլոգիական ոլորտի աշխատակիցների մեծ մասը կենտրոնացած է Երեւանում եւ ընդամենը 6 տոկոսն է մարզերում: Այս պատճառով TEF-ը շատ է կարեւորում մարզերի զարգացումն ու թեք ոլորտում կանանց թիվն ավելացնելու համար շեշտը դնում հենց նրանց կրթության ու հնարավորությունների զարգացման վրա: Օրինակ՝ ունենք մեդիագրագիտության առցանց դասընթացներ մարզերում ու առաջիկայում նախատեսում ենք նոր համագործակցություն Dekavva հիմնադրամի հետ՝ կազմակերպելու թվային մարքեթինգի անվճար դասընթացներ Գեղարքունիքի մարզի կանանց համար:
Յանա Շախրամանյան
Լուսանկարները՝ էմին Արիստակեսյանի